Non sabem damb precision quan arribèren es prumèrs umans enes nòstes tèrres, mès auem trobat testimònis de 450.000 ans d’antiquitat. A compdar deth paleolitic inferior enquiath neolitic, podem hèr ua acorsada des caracteristiques que conformen era condicion umana: era fabricacion d’airines, eth contraròtle deth huec, era capacitat de comunicar-se o era concepcion d’ua cosmologia entà explicar era vida e era mòrt.

Es grops nomades de caçaires-collectaires demorauen en tutes e mos an legat es sues pintures e gravadures. Damb era estenduda dera agricultura e era ramaderia, apareishen es prumèrs vilatges qu'evolucionen enquia vier societats complèxes, enes pòrtes dera edat deth bronze. Se tracte d’un long periòde, plen d’episòdis fondamentaus entara umanitat, e deth quau encara mos manque fòrça tà descorbir.

Pendent eth bronze finau (1250 - 700 aC) es comunitats establides en territòri catalan entren en un periòde de granes transformacions sociaus, economiques e culturaus. Aguesti cambiaments se relacionen damb era arribada d’ondades migratòries procedentes deth centre d’Euròpa e damb er establiment de hilats d’escambi entre es comunitats a costat e costat des Pirenèus.

A compdar dera edat deth hèr (700-550 aC), es contactes damb es pòbles der airau dera Mediterranèa orientau (fenicians e grècs) favorissen e estimulen eth desvolopament economic, tecnologic e culturau des grops autoctòns. Era evolucion que se produsís pendent aguesta etapa ei decisiva ena consolidacion dera cultura iberica.

Era cultura ibèra se desvolòpe a compdar deth sègle VI aC en ua grana region der occident mediterranèu. Se tracte d’un corròp de pòbles diuèrsi que compartissen ua seria de trèits culturaus. Coma es grècs o es etrusqui, possedissen ua civilizacion complèxa e desvolopada damb hilats urbans e comerciaus, batiment de moneda e un sistèma d’escritura pròpri aplicat a ua lengua autoctòna.

Era coneishença qu'auem dera civilizacion ibèra non a deishat de créisher enes darrèri ans. Es jadiments arqueologics que trobam en Catalonha, coma eth d’Ullestret, mos mòstren ua societat guerrèra, que mestrege era metallurgia deth hèr e manten contactes comerciaus damb de d'auti pòbles dera mediterranèa, mès que mès damb es cartaginesi e es grècs. Aguesti contactes s’intensifiquen quan, de cap ath 580 aC, es grècs provenenti de Massalia fonden ena còsta catalana era colonia d’Empúries.

Er an 218 aC, pendent era dusau guèrra punica, era armada romana desbarque ena ciutat aliada d’Empúries. Un viatge vençudi es cartaginesi, es sòns grani rivaus ena mediterranèa occidentau, es romans s’establissen ena peninsula iberica en tot iniciar un long periòde de dominacion. Es diuèrses rebellions des pòbles autoctòns son reprimides e era societat iberica assimile era romanizacion progressivament.

Es romans estructuren eth territòri en províncies e bastissen cauçades que connècten es principaus enclaves. Tarraco vierà era ciutat mès importanta d’Ispània. Nombrosi colons procedenti dera peninsula Italica e dera Mediterranèa ellenistica s’i establissen. Era cultura e era lengua latina arraïtzen e se mesclen damb es cultures locaus, en tot méter es bases d’ua naua societat.

Enes sègles III e IV, es frontères der Empèri Roman ja non son segures e es crisis economiques e sociaus son abondiues. Ua religion monoteïsta d’origina orientau, eth cristianisme, desplace es credences tradicionaus. Dempús d’un assag de repression, er emperaire Constantin ne legalize era practica e, er an 380, Teodòsi I eth Gran proclame eth cristianisme coma era religion oficiau en Empèri Roman.

Era solida organizacion des crestians catolics perviu ara queiguda der Empèri roman e ven un supòrt indispensable entàs naui reiaumes germanics. Es visigòts, qu'en moment d’establir-se ena peninsula iberica practiquen er arrianisme, damb eth pas des sègles a tot darrèr adòpten eth catolicisme coma religion oficiau.